Διαβάστε επίσης +-
Η προσφορά του ορθοδόξου μοναχισμού, ως γνήσιου μάρτυρα και εκφραστή της εκκλησιαστικής μας παραδόσεως, είναι τεράστια και σωτηριώδους σημασίας για την κοινωνία των ανθρώπων και τον σύμπαντα κόσμο. Είναι γνωστό ότι οι μοναχοί προσεύχονται συνεχώς για την σωτηρία πάντων· είναι επίσης γνωστό ότι οι μοναχοί προσφέρουν πολλά στην κοινωνία, είτε δια των ποικίλων διακονιών τους, είτε δια του φιλανθρωπικού έργου των μονών. Έτσι οι μονές είχαν πάντοτε ουσιαστικό ρόλο στην κοινωνική και πνευματική ζωή, αφού αποτελούσαν βασικό παράγοντα στην διαμόρφωση τους.
Ο μοναχός αίρει με αυταπάρνηση τον γλυκύ σταυρό της απόλυτης υπακοής στις εντολές του Θεού και τα κελεύσματα του ηγουμένου . Δια της τηρήσεως των εντολών, και δη των δύο κυριωτέρων, της εξ όλης καρδίας αυτού αγάπης προς τον Θεό και προς τους συναθρώπους, μεταμορφώνεται σε κοινωνό των αγγέλων, γίνεται μέτοχος της θείας χάριτος. Η ισάγγελος πολιτεία καθιστά αυτόν πηγή ευλογίας και πρότυπο προς μίμηση. Μιμούμενος τον μοναχό, ο εν κόσμω διάγων ωθεί την επίγεια κοινωνική πραγματικότητα προς το καλύτερο.
Η ζωή των μοναχών είναι πρωτίστως αφιερωμένη στην θεία λατρεία και την αδιάλειπτο προσευχή, την νοερά προσευχή του Ιησού. Κεντρο προσευχής των ορθοδόξων μοναστηρίων είναι το Καθολικό, ο κύριος ναός εκάστης μονής, εντός του οποίου επιτελείται, εν κατανύξει βαθεία, «ψυχαίς καθαραίς και αρρυπώτοις χείλεσι», η λατρεία του Τριαδικού Θεού και η τιμή προς τους Αγίους. Συν τούτοις, ο μοναχός, ενθυμούμενος τους ασκητικούς αγώνες και κόπους των θεοφιλώς ασκηθέντων, προ αυτού, οσίων πατέρων, επιδίδεται με ζήλο στον ιερό αγώνα κατά των παθών και των πειρασμών του κόσμου τούτου. Ισόβιος είναι ο μόχθος του, πάντοτε υποτεταγμένος στα κελεύσματα του προεστώτος και στην υπηρεσία των διακονημάτων του μοναστηρίου.
Ο οσιοτόκος μοναχισμός των Αγίων Μετεώρων εμφανίζεται στα τέλη του 12ου αιώνα. Στα χρόνια αυτά, ερημίτες μοναχοί ασκούνται σε σπηλαιώδη ενδιαιτήματα, προσβάσιμα με κλίμακες (κοινώς ανεμόσκαλες). Σύντομα όμως θα οργανωθούν στο πλαίσιο του λαυρεωτικού συστήματος, έχοντες ως κέντρο του λατρευτικού βίου τον κυριακό ναό της Παναγίας Δούπιανης και πνευματικό επόπτη τον Πρώτο της Σκήτεως των Σταγών. Πάντως, ο 14ος αιώνας έμελλε να είναι ο αιώνας της ιδρύσεως και των μεγάλων μετεωρικών μονών. Το 1340 ο Όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης καταλαμβάνει τον Πλατύλιθο, τον βράχο που ο ίδιος θα ονομάσει Μετέωρο (βράχο δηλαδή μεταξύ ουρανού και γης) και θα θέσει τα ασάλευτα θεμέλια του κοινοβιακού μοναχισμού στα Μετέωρα. Ο Όσιος φέροντας πάνω τα στοιχεία του ησυχαστικού κινήματος, του οποίου ήταν ένας εκ των επιφανέστερων ηγετών, θα μπολιάσει στους ηλίβατους βράχους των Μετεώρων την κοινοβιακή ζωή με την ησυχαστική και μυστηριακή ζωή. Η Διαθήκη του Όσιου αποτελεί άλλωστε τον καταστατικό χάρτη του μετεωρικού μοναχισμού. Η μονή της Υπαπαντής ιδρύεται υπό του Πρώτου Νείλου το έτος 1362. Ο επιβλητικός βράχος «του Βαρλαάμ» κατοικείται τον 14ο αιώνα από τον σύγχρονο του οσίου Αθανασίου ασκητή Βαρλαάμ. Από αυτόν θα λάβει την ονομασία του το παλαιγενές μοναστήρι των Μετεώρων. Σε πρόσταγμα του Συμεώνος Ούρεση Παλαιολόγου (1362) μνημονεύεται μαζί με τη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου και η μονή της Αγίας Τριάδος, πράγμα το οποίο υποδηλώνει ότι η Αγία Τριάδα ήταν τότε οργανωμένο μοναστήρι.
Επί Σουλεϊμάν Α τοῦ Μεγαλοπρεπούς (1520-1566) αυξάνει στα Μετέωρα η οίκιση νέων λίθινων όγκων και η σύμπηξη νέων μονών. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της μονής του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά (1527), κτήτορες της οποίας είναι τώρα ο μητροπολίτης Λαρίσης άγιος Διονύσιος ο Ελεήμων (†1510), ο οποίος έμελλε να διέλθει εδώ τα τελευταία του χρόνια ως μοναχός, και ο έξαρχος Σταγών ιερομόναχος Νικάνωρ (†1521/22). Προς τούτοις, οι άγιοι Νεκτάριος (+1550) και Θεοφάνης (+1544), οι καλούμενοι Αψαράδες, αναζητούν στους βράχους των Μετεώρων την ασκητική τους τελείωση. Αρχικώς παραχωρείται σε αυτούς ο Στύλος του Προδρόμου. Αλλά στα 1517/18, εγκαθίστανται, μόνιμα πλέον, στον αυχμηρό βράχο του Βαρλαάμ, όπου και οικοδομούν μεγαλόπρεπο καθολικό (1541/42), αφιερωμένο στην μνήμη των Αγίων Πάντων. Την ίδια περίοδο οι Γιαννιώτες αδελφοί Ιωάσαφ και Μάξιμος, μιμούμενοι το παράδειγμα των συμπατριωτών τους ιερομονάχων Νεκταρίου και Θεοφάνη των Αψαράδων, λαμβάνουν από τον τοποτηρητή της επισκοπής Σταγών, μητροπολίτη Λαρίσης άγιο Βησσαρίωνα Β ἄδεια να εγκατασταθούν σε κάποιον από τους βράχους των Μετεώρων. Παραχωρείται δε σε αυτούς ο λίθος του Ρουσάνου. Σύμφωνα με την Διαθήκη των οσίων αυταδέλφων, οι δύο κτήτορες της μονής Ρουσάνου ανακαινίζουν εκ θεμελίων το ερειπωμένο καθολικό της μονής (14ος η 15ος αι.), αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Επιπλέον θα καταστήσουν την μονή αυστηρό κοινόβιο, με τις τυπικές διατάξεις της Διαθήκης τους. Όσον δε αφορά στην μονή του Αγίου Στεφάνου, δύο μοναχοί της περιόδου αναφέρονται ως κτίτορες αυτής: ο όσιος Αντώνιος (α’ μισό 15ου αι.), τον οποίο μεταγενέστερη παράδοση έχει συνδέσει με την βυζαντινή οικογένεια των Καντακουζηνών, και ο όσιος Φιλόθεος από την Σθλάταινα η Σκλάταινα. Ο Όσιος Φιλόθεος ολίγον πριν το έτος 1545 ανακαινίζει εκ βάθρων το παλαιό μικρό καθολικό της Μονής.
Μέσα στους σχεδόν επτά αιώνες ζωής η αγιομετεωρίτικη Θηβαΐδα έμελλε να διέλθει διαδοχικές εποχές παρακμής με ελάχιστες περιόδους ευημερίας. Η ιστορία των Μετεώρων, εν πολλοίς, είναι μια ιστορία δυσκολιών και διώξεων σε βάρος των μοναχών οι οποίοι παρ’ όλα αυτά διατήρησαν άσβεστη την φλόγα της ορθοδόξου παραδόσεως και πίστεως.
Η ένταξη το 1988 των Μετεώρων στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO καθώς και ο νόμος 2351 του 1995 του ελληνικού κράτους, βάσει του οποίου ο χώρος των Αγίων Μετεώρων ανακηρύχθηκε ως ιερός, αναλλοίωτος και απαραβίαστος, αποτελούν τα σύγχρονα ορόσημα στην μακραίωνη ησυχαστική παράδοση των Αγίων Μετεώρων.
