Διαβάστε επίσης +-
Ήδη από τα όψιμα μεσοβυζαντινά χρόνια, οι δυσπρόσιτοι όγκοι των Μετεώρων καθίστανται χώρος ασκήσεως πνευματικής. Οι πρώτοι οικήτορες των μετεωρικών βράχων είναι ερημίτες μοναχοί, ασκούμενοι σε σπηλαιώδη ενδιαιτήματα, προσβάσιμα με σχοίνινες κλίμακες (κοινώς ανεμόσκαλες).
Αρχικώς στον βράχο της Δούπιανης υφίσταντο τρεις μονές, η του Παντοκράτορος (Αναλήψεως), η του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτου και η της Παναγίας. Ο ναός της Θεοτόκου της Δούπιανης επέπρωτο να συμπήξει τον αρχικό πυρήνα του μετεωρικού Μοναχισμού. Σε αυτήν την εξέλιξη θα συμβάλουν τόσο ο άρχων της Θεσσαλίας Συμεών Uroš Παλαιολόγος όσο και τρεις επιφανείς εκκλησιαστικές προσωπικότητες της περιόδου: ο μητροπολίτης Λαρίσης Αντώνιος, ο επίσκοπος Σταγών Βησσαρίων Α καὶ κυρίως ο ιερομόναχος Νείλος, Δικαίος της Επισκοπής, και καθηγούμενος της μονής Παναγίας Δούπιανης.
Παρόλα αυτά, η μοναστική πολιτεία των Μετεώρων επέπρωτο να λάβει νέα ώθηση με την εμφάνιση και δράση του οσίου πατρός Αθανασίου του Μετεωρίτη, του όντως θεμελιωτή του μετεωρικού κοινοβιακού Μοναχισμού.
Συμφώνως προς τον Βίο του, ο άγιος Αθανάσιος, μαζί με τον γέροντά του Γρηγόριο, τον καλούμενο Πολίτη η Στυλίτη, ανέρχονται στον Στύλο των Σταγών περί το 1333 η 1337. Λίγα χρόνια μετά, ο Όσιος Αθανάσιος θα καταλάβει τον λεγόμενο Πλατύ Λίθο. Ο Όσιος θα ονομάσει τον λίθινο αυτόν όγκο Μετέωρο, δηλαδή βράχο μεταξύ ουρανού και γης. Στον απαράκλητο βράχο του Μετεώρου ο όσιος Αθανάσιος θα συστήσει μοναστική κοινότητα, κατά τα κοινοβιακά πρότυπα του Αγίου Όρους, με Τυπικό που ο ίδιος θα διαμορφώσει. Θα ανεγείρει προσέτι ναό, αφιερωμένο στην Παναγία Μετεωρίτισσα. Αργότερα θα οικοδομήσει άλλο καθολικό, προς τιμήν του Μεταμορφωθέντος Σωτήρος Χριστού.
Ο Ιωάννης Uroš Παλαιολόγος, διάδοχος του ελληνοσέρβου ηγεμόνα της Θεσσαλίας Συμεών, ενδύεται το μοναστικό σχήμα μεταξύ 1372 και 1373, είκοσι δύο μόλις ετών, λαμβάνοντας το όνομα Ιωάσαφ. Ο άγιος Αθανάσιος, ενόσω ζούσε ακόμη, τον ορίζει διάδοχό του στο μοναστήριο. Ο άγιος βασιλέας Ιωάσαφ θα παραμείνει και θα ασκηθεί στο Μεγάλο Μετέωρο πενήντα περίπου έτη, ως τον οσιακό του θάνατο (†1422/3). Το έτος 1387/88 ανοικοδομεί, μεγαλοπρεπέστερο τώρα, τον ναό του αγίου Αθανασίου. Στο ανωτέρω χορηγικό πρόγραμμα συνεργεί η Μαρία Αγγελίνα Παλαιολογίνα, βασίλισσα των Ιωαννίνων και αδελφή του Ιωάσαφ, η οποία επέπρωτο να καταστεί επίσης μεγάλη ευεργέτης της μονής του Μετεώρου.
Μετά την ολοκλήρωση της κατακτήσεως της Θεσσαλίας υπό των Οθωμανών (1423-1470), η περιοχή των Τρικάλων και των Σταγών αποτελεί ημιαυτόνομο κρατίδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μονή του Μετεώρου θα γνωρίσει ακμή και άνθιση στα μέσα του 16ου αιώνα. Ηγούμενος είναι τώρα ο ιερομόναχος Συμεών, από τα Ιωάννινα. Ο Όσιος Συμεών θα συντελέσει στην πνευματική ανάταση του κοινοβίου αλλά και στην υλική βελτίωση των όρων ζωής των μοναχών. Με δική του πρωτοβουλία ανεγείρεται το νέο μεγαλοπρεπές καθολικό της μονής εν έτει 1544. Στα χρόνια του δραστήριου αυτού καθηγουμένου, η Μονή του Μετεώρου εμφανίζει μεγάλη πνευματική παραγωγή, η οποία μάλιστα αφορά στην ενίσχυση του ορθοδόξου φρονήματος και στην διαμόρφωση της ιστορικής ταυτότητας του μεταβυζαντινού Ελληνισμού. Αναφέρουμε ενδεικτικώς την δημιουργία στο μοναστήριο εργαστηρίου βιβλιογραφικής παραγωγής και της καλουμένης Σωκράτους Ακαδημίας.
Ο 17ος αιώνας και ο 18ος αιώνας δεν έχει να επιδείξει αξιόλογες μεταβολές στον μοναχικό βίο των Μετεώρων. Πάντως η αυξανόμενη οικονομική ανέχεια, φανερή στις απανταχούσες(ζητείες) των ηγουμένων και των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως, και τα δυσβάστακτα χρέη θα οδηγήσουν στην μείωση του αριθμού των μοναχών και στην ερήμωση ορισμένων μονών. Σημειώνεται ότι το έτος 1616 ο πασάς των Ιωαννίνων Aslan (†1618), λεηλατεί την μονή του Μεγάλου Μετεώρου και φονεύει τέσσερις εκ των μοναχών της. Λίγα χρόνια μετά, μεγάλη πυρκαγιά θα καταστρέψει ικανό τμήμα της μονής. Επιπλέον, ο ρωσοτουρκικός πόλεμος (1769-1774), οι δηώσεις και οι λεηλασίες των Τουρκαλβανών, τα μεγάλα χρέη, αλλά και η ληστρική συμπεριφορά του Αλή Πασά, θα δυσκολέψουν κατά πολύ την ανάπτυξη της Μονής.
Μετά δε την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) τα μετεωρικά πράγματα θα γίνουν ακόμη δυσκολότερα, λόγω των ληστρικών φοροεισπρακτικών επιδρομών που ασκούνται στα ιερά καθιδρύματα.
Δυστυχώς πενιχρές είναι οι πληροφορίες για την κατάσταση της Μονής στα χρόνια του Α καὶ Β Παγκοσμίου Πολέμου. Την θλιβερή για τον Ελληνισμό τούτη περίοδο οι μονές των Μετεώρων και τα μετόχια τους δεινοπαθούν εκ νέου. Την 18η Οκτωβρίου 1943 η Καλαμπάκα καίεται ολοσχερώς. Σοβαρές βλάβες υπόκειται η στέγη του ναού της Παναγίας Δούπιανης, αλλά και το καθολικό του Μετεώρου. Πλήθος πολύτιμων σκευών και αφιερωμάτων, χειρογράφων και εικόνων αφαιρείται παράνομα, προς μεγάλη ικανοποίηση ιδιωτικών και δημοσίων Συλλογών της Ευρώπης. Εκτός όλων αυτών και το άβατο καταργείται.
Εντούτοις, τα πράγματα επέπρωτο να βελτιωθούν από την δεκαετία του ’60. Επί αρχιερατείας του ελλογίμου και φιλομόναχου Διονυσίου, μητροπολίτη Τρίκκης και Σταγών (†1970), επιχειρείται η αναδιοργάνωση του μετεωρικού Μοναχισμού. Με πρωτοβουλία του ιεράρχη επανδρώνονται όλες σχεδόν οι μετεωρικές μονές. Ηγούμενος στην Μονή του Αγίου και Μεγάλου Μετεώρου τοποθετείται ο Αρχιμ. Αιμιλιανό (†2019). Ο γέροντας Αιμιλιανός θα συστήσει την πρώτη μετά τον Πόλεμο αδελφότητα, κατά τα κοινοβιακά πρότυπα. Εν συνεχεία οι καθηγούμενοι της Μονής, οι αρχιμανδρίτες Αλέξιος Μαντζίρης (1973 – 1977), Χαρίτων Σαρρής, (1977 – 1984), και Αθανάσιος Αναστασίου (1984 – 2010), επί της ηγουμενίας του οποίου τα Μετέωρα χαρακτηρίζονται ως τόπος ιερός, θα συμβάλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξη και προβολή του πνευματικού πλούτου του ιερού μοναστηρίου, αλλά και του οσιοτόκου Μετεωρικού Μοναχισμού.
